Porady

Ściany fundamentowe i piwniczne to konstrukcyjne elementy domu, przekazujące obciążenia ze ścian, stropów i dachu na ławy oraz stopy fundamentowe. Od ich wytrzymałości i trwałości zależy bezpieczeństwo całej budowli. Muszą być poprawnie zaprojektowane i właściwie wykonane. Charakterystyczną cechą ścian fundamentowych i piwnicznych jest to, że przynajmniej częściowo są zagłębione w gruncie. Wilgotny grunt, w którym są zagłębione, nie jest sprzyjającym środowiskiem dla jakichkolwiek elementów konstrukcyjnych. Zarówno ściany fundamentowe, jak i piwniczne są zbudowane z podobnych warstw i wymagają podobnej ochrony cieplnej oraz przeciwwilgociowej. Różni je to, że są obciążone w rozmaity sposób: ściany fundamentowe obciążone są tylko siłami pionowymi, natomiast ściany piwniczne dodatkowo obciążone są siłami poziomymi, pochodzącymi od parcia gruntu. Poza tym ściany piwniczne są zwykle dwa razy wyższe od ścian fundamentowych.

Wskazówki dotyczące wyboru materiałów ściennych

Ściana piwniczna i fundamentowe powinny mieć grubość co najmniej 24 cm, stąd też wykonuje się je z bloczków o grubości 24 lub 25cm lub typowych silikatowych bloczków fundamentowych.

Ściany fundamentowe i piwniczne należy wykonywać podobnie jak inne ściany konstrukcyjne. Można stosować zarówno cienkie jak i tradycyjne spoiny. Przy wykonywaniu ścian fundamentowych należy bezwarunkowo wypełnić spoiny pionowe ze względu na obciążenie parcia gruntem. Ściany te należy łączyć ze sobą na zasadzie przewiązania murarskiego. Nie można w tym przypadku stosować łączników.

Wskazówki dotyczące zbrojenia

W przypadku występowania dużych obciążeń wywołanych parciem gruntu mur można dodatkowo wzmocnić zbrojeniem pionowym i poziomym. Podobnie jak w przypadku ścian nadziemnych można zastosować fabrycznie wykonane zbrojenie ze stali nierdzewnej. Jednak wybór konkretnego materiału powinien być dokonany przez projektanta na podstawie analizy konstrukcji i warunków panujących na działce. Szerzej na temat zbrojenia piszemy w części dotyczącej ścian zewnętrznych.

Wskazówki dotyczące materiałów izolacyjnych

Właściwe zabezpieczenie ścian piwnicznych i fundamentowych przed zawilgoceniem i przenikaniem wilgoci jest niezwykle istotne, ponieważ błędy popełnione w tym zakresie będą negatywnie wpływać na komfort korzystania z całego budynku. Projektując i wykonując hydroizolację ścian fundamentowych należy brać pod uwagę rodzaj podłoża, możliwość zastosowania konkretnych rozwiązań i warunki konstrukcyjne budynku. Należy wykonać dwa rodzaje zabezpieczeń. Po pierwsze, trzeba wykonać izolację pionową, stanowiącą warstwę wodochronną. Po drugie, konieczne jest wykonanie izolacji poziomej pomiędzy wierzchem fundamentu a pierwszą warstwą ścian konstrukcyjnych. Mając na uwadze szczególne uwarunkowania działek konieczne może być również odwodnienie gruntu przylegającego do ścian. Ważne, aby zastosowane rozwiązania miały charakter systemowy. Ścian fundamentowych z silikatów nie trzeba tynkować przed wykonaniem izolacji.

Wśród materiałów służących hydroizolacji fundamentów i ścian fundamentowych wyróżnia się: lepik asfaltowy (z wypełniaczami lub bez), roztwory i emulsje asfaltowe, masy asfaltowe, polimerowo-asfaltowe, grubowarstwowe masy uszczelniające, szlamy uszczelniające, folie, membrany, papy, maty bentonitowe. Do izolacji ścian fundamentowych wykonanych z silikatów najlepsze jest zastosowanie dwuskładnikowych mas polimerowo-asfaltowych do izolacji pionowej, a papy do izolacji poziomej.

Wskazówki dotyczące wyboru materiałów ściennych

Ściana zewnętrzna to przegroda pionowa oddzielająca środowisko zewnętrzne od wewnętrznego. Przenosi zarówno obciążenia pionowe, jak i poziome, np. parcie wiatru. Wybierając materiały ścienne do budowy tego rodzaju murów należy wziąć pod uwagę rodzaj budynku, jego przeznaczenie, usytuowanie działki i późniejszą eksploatację. Już na etapie projektu należy rozważyć, czy szczególnie istotna jest energooszczędność, wytrzymałość konstrukcji, czy izolacyjność akustyczna, a może wszystkie te czynniki jednocześnie.

Rozważając budowę ścian zewnętrznych o bardzo dobrych parametrach termoizolacyjnych należy wziąć bloki silikatowe, które charakteryzują się bardzo dobrymi właściwościami akumulacji ciepła. Do wznoszenia ścian zewnętrznych zalecane jest stosowanie bloczków silikatowych o grubości: 18, 24 lub 25 cm. Do każdej grubości bloczka producenci zalecają odpowiedni rodzaj i grubość materiałów izolacyjnych.

Wybierając konkretny rodzaj materiału ściennego należy zwrócić uwagę na informacje producenta co do właściwości użytkowych. Znajdują się one w deklaracji właściwości użytkowych produktu, która dołączana jest do faktury sprzedaży lub dostępna jest na stronie internetowej producenta. Dodatkowo, warto zajrzeć do zeszytów technicznych, a w razie wątpliwości skontaktować się z producentem.

Wskazówki dotyczące stosowanych zapraw

Podstawowym zadaniem zaprawy jest łączenie elementów murowych, takich jak bloczki, czy cegły. Poza tym, zadaniem zaprawy jest także rozłożenie obciążeń. W związku z tym, dobór konkretnej zaprawy należy rozpocząć od zapoznania się z zaleceniami producenta wybranego materiału ściennego.

Dwa najważniejsze parametry zapraw murarskich to wytrzymałość i przyczepność. Niezwykle istotne jest, aby stosować zaprawy o przyczepności określonej badaniami, a nie przyjmowanymi na podstawie tabel. Dla przykładu, dla silikatów zalecane są zaprawy do cienkich spoin lub zaprawy tradycyjne o wytrzymałości klasy M5 lub M10. Można zastosować zaprawy o wyższej klasie wytrzymałości, jednak nie wyższej niż M15. Zastosowanie zaprawy o wyższej wytrzymałości możliwe jest, kiedy przewidział to projektant budynku. Takie ograniczenia związane są z tym, że zaprawa powinna mieć wytrzymałość zdecydowanie niższą niż materiały ścienne. Zbyt duża wytrzymałość zaprawy może spowodować powstanie uszkodzeń muru.

Zalecane jest stosowanie zapraw przygotowanych fabrycznie. Zapewni to osiągnięcie odpowiednich właściwości i parametrów technicznych. Przy wytwarzaniu zapraw na miejscu budowy należy pamiętać o zachowaniu odpowiednich proporcji poszczególnych składników określonych w normie PN-EN 998, PN-B-10104. Przy stosowaniu cienkich spoin bezwzględnie należy wykorzystywać gotowe zaprawy przeznaczone do cienkich spoin, czyli tak zwane zaprawy projektowane. Producenci materiałów ściennych jednoznacznie odradzają stosowanie zapraw uniwersalnych.

Kolejną kwestią dotyczącą stosowania zapraw jest murowanie w niskich temperaturach. Jako niską temperaturę powietrza rozumie się w tym przypadku temperaturę poniżej +5°C. W takich warunkach prace murowe należy wykonywać ze szczególną uwagą. Miejsce pracy przy takich temperaturach powinno być osłonięte od wiatru, deszczu i śniegu oraz oczyszczone ze śniegu i lodu. Do usuwania lodu i śniegu nie wolno używać soli lub innych środków chemicznych. Nie wolno stosować również przemarzniętych materiałów ściennych i zapraw. Aby sprawdzić, czy dany element murowy jest przemarznięty należy zmierzyć temperaturę wewnątrz, a nie na powierzchni. Elementy ścienne powinny być składowane pod folią tak aby zabezpieczyć je przed zawilgoceniem. Podobnie, przed mrozem i innymi zjawiskami atmosferycznymi, powinno chronić się gotową konstrukcję na nieukończonej budowie. O ochronie tej należy pamiętać do momentu uzyskania przez zaprawę odpowiedniej wytrzymałości. W przypadku zaobserwowania, że zaprawa nie związała muru, konstrukcję taką należy rozebrać. Przedstawione zalecenia dotyczą również specjalnych zapraw zimowych.

Wskazówki dotyczące zbrojenia

Zbrojenie zewnętrznych ścian konstrukcyjnych co do zasady nie jest konieczne. Stosuje się je w przypadku, kiedy konkretne rozwiązanie przewidziane jest w projekcie. Najczęściej stosowane zbrojenia to: zbrojenie typu kratowniczka (fabrycznie wykonane zbrojenie ze stali nierdzewnej), stalowa siatka zgrzewana, siatka z tworzywa sztucznego, siatka z włókna węglowego.

Zbrojenia najczęściej stosowane są w obrębie otworów okiennych. W przypadku murów wznoszonych z silikatów stosowane są najczęściej zbrojenia fabryczne ze stali nierdzewnej umieszczane w cienkiej zaprawie. W murach wznoszonych z betonu komórkowego można zastosować identyczne rozwiązanie, ale można również wykonać zbrojenie za pomocą prętów ze stali żebrowej w warstwie bloczków. Zbrojenie to polega na wykonaniu przy użyciu rylca bruzdy w warstwie wspornej bloczków, a następnie oczyszczeniu otworu i wypełnieniu go zaprawą. Kolejnym etapem jest umieszczenie w zaprawie odpowiedniej długości pręta. Ważne jest, aby niezależnie od wybranego rozwiązania, elementy zbrojenia były przedłużone o co najmniej 50 cm w stosunku do krawędzi otworu okiennego z każdej jego strony. Przed ułożeniem kolejnej warstwy bloczków należy oczyścić powierzchnię wsporną, aby właściwa warstwa zaprawy lepiej przylegała. Ważne jest, staranne wykonanie zbrojenia, poprzez dokładne ułożenie elementu w zaprawie, tak aby nie stykało się bezpośrednio z bloczkiem, czy cegłą.

Wskazówki dotyczące materiałów izolacyjnych

Do ocieplenia ścian zewnętrznych można wykorzystać styropian, wełnę mineralną lub płyty izolacyjne z betonu komórkowego. Rodzaj i grubość materiału termoizolacyjnego należy wybrać zgodnie z zaleceniami producentów, tak aby osiągnąć jak najlepsze parametry termoizolacyjne oraz komfort użytkowania budynku przez wiele lat. Mury zarówno z silikatów charakteryzują się dobrą paroprzepuszczalnością, dlatego do ich izolacji zalecane są paroprzepuszczalne materiały izolacyjne.

Wskazówki dotyczące elewacji budynku

Ściany wybudowane z silikatów można pozostawić bez wykonywania elewacji zewnętrznej (elewacja licowa nieotynkowana) lub można otynkować ściany, wykorzystując np. metodę lekką mokrą. Jeśli inwestor decyduje się na wykonanie ściany wielowarstwowej (szczelinowej) to elewacje można wykonać na przykład wykorzystując specjalnie do tego przygotowaną silikatową cegłę elewacyjną.

Wskazówki wykonawcze

Mur jedno- i wielowarstwowy

Ściany zarówno z silikatów można wznosić w technologii jedno- i wielowarstwowej. W przypadku ścian jednowarstwowych z ociepleniem zaleca się, aby ściana miała grubość minimum 18 cm. Podobną grubość ściany proponuje się dla ścian wielowarstwowych. Ściana wewnętrzna w konstrukcji wielowarstwowej powinna być wykonana z bloczków silikatowych o grubości minimum 15 cm. A warstwa zewnętrzna powinna być wykonana z elementów silikatowych o grubości 80, 90 lub 120 mm. Obie warstwy w należy połączyć kotwami ze stali nierdzewnej lub zabezpieczonej antykorozyjnie w inny sposób. Minimalna liczba kotew wynosi 4 szt./m2 oraz wzdłuż krawędzi 3 szt./mb. Na każdej kotwie powinien znajdować się krążek dociskowy.

Bardzo ważna zasadą wznoszenia ścian szczelinowych (wielowarstwowych) jest wykonywanie obu warstw pasami o wysokości równiej odległości (w pionie) pomiędzy kotwami. Jako pierwsza powinna być wznoszona wewnętrzna warstwa konstrukcyjna. Po związaniu zaprawy należy przymocować do niej warstwę izolacji, a następnie należy domurować wewnętrzną zewnętrzną warstwę elewacyjną. Ze względu na izolacyjność termiczną najlepiej jest osadzać stolarkę okienną w warstwie izolacyjnej, stosując przy tym specjalne kotwy.

Pierwsza warstwa

Pierwszym a za razem najważniejszym etapem znoszenia ściany konstrukcyjnej jest wykonanie pierwszej warstwy. Pierwszą warstwę należy wykonać bardzo precyzyjnie, ponieważ od tego zależy szybkość i jakość pracy nad całym murem. Szczególnie ważne staje się to w przypadku wznoszenia muru na cienką spoinę. Pracę należy rozpocząć od ułożenia warstwy izolacyjnej. Następnie należy wytyczyć ściany oraz wykonać niwelację poziomą. Ustalając najwyższy i najniższy punkt podłoża, należy pamiętać, że różnica pomiędzy nimi nie powinna przekraczać 50 mm. Jeśli występują większe różnice, należy je bezwzględnie zniwelować za pomocą wylewki betonowej. Po wykonaniu tych prac, można przystąpić do murowania pierwszej warstwy, należy ją wykonać z wykorzystaniem zaprawy cementowej, gdzie stosunek cementu do piasku wynosi 1:3. Ważna jest również konsystencja zaprawy – powinna zostać tak dobrana, żeby bloczki nie osiadały pod własnym ciężarem. Pierwszy bloczek ustawiany jest na warstwie zaprawy o grubości 10 mm. Po ustabilizowaniu wszystkich narożnych bloczków należy rozciągnąć pomiędzy nimi sznur murarski i uzupełnić warstwę. Układanie kolejnych warstw można rozpocząć dopiero po stwardnieniu zaprawy cementowej pod pierwszą warstwą, czyli po około 1 do 2 godzinach od zakończenia jej układania.

Kolejne warstwy

Kolejne warstwy muru z silikatów można wznieść stosując spoiny tradycyjne z wypełnieniem poziomym i pionowym oraz stosując cienkie spoiny z zastosowaniem tylko spoin poziomych. Należy pamiętać o tym, że z wypełnień pionowych można zrezygnować tylko wówczas, gdy bloczki mają specjalne żłobienia takie jak pióro-wpust, jeśli natomiast powierzchnia bloczka jest gładka zawsze należy stosować spoinę pionową.

Najważniejsze zadania ekipy budowlanej w przed ułożeniem kolejnych warstw muru na cienką spoinę to: wyrównanie ewentualnych nierówności na pierwszej warstwie, następnie usunięcie zmiotką pyłu i piasku, a w okresie występowania wysokich temperatur i niskich wilgotności powietrza zwilżenie powierzchni wspornych wodą. Na tak przygotowaną powierzchnię można nakładać zaprawę. Można to uczynić na dwa sposoby: za pomocą kielni do zapraw cienkowarstwowych lub na dłuższych odcinkach dozownika do zaprawy. Zaprawę należy aplikować na stosunkowo krótkich odcinakach – maksymalnie 4 m, tak aby zapobiec jej wysychaniu.

Murując na spoinę tradycyjną należy pamiętać, aby przygotowana na miejscu budowy zaprawa miała bardzo dobrą przyczepność do podłoża, co zapewnia szczelność konstrukcji. Bardzo ważne jest odpowiednie dozowanie wapna, ponieważ ma ono zdolność do zatrzymywania wody, nadaje elastyczność utwardzonej zaprawie i sprzyja zasklepianiu się mikropęknięć zaprawy. Niezwykle istotny jest czas zużycia przygotowanej zaprawy cementowo-wapiennej. Zaprawa powinna zostać zużyta w ciągu 5 godzin od jej przygotowania, a przy temperaturze powietrza przekraczającej 25°C w ciągu godziny. Przy tak wysokich temperaturach należy również pamiętać o zwilżaniu wodą powierzchni wspornych muru jak również samych bloczków.

Ściana wewnętrzna jest przegrodą pionową rozdzielającą przestrzeń wewnątrz budynku. Przenosi zarówno obciążenia pionowe, jak i poziome. Ścianą konstrukcyjną wypełniającą jest na przykład ściana międzymieszkaniowa. Ściany wewnętrzne wykonuje się zwykle jako jednowarstwowe. Wewnętrzną ścianę nośną najlepiej jest murować jednocześnie ze ścianą zewnętrzną, wtedy łatwiej jest wykonać wiązanie obu ścian w co drugiej warstwie.

Wskazówki dotyczące wyboru materiałów ściennych

O wyborze konkretnych materiałów ściennych do wzniesienia wewnętrznych ścian konstrukcyjnych decyduje ich przeznaczenie oraz wymagania normowe i zalecenia projektanta.

Zadaniem ścian akustycznych jest ochrona budynku przed przenoszeniem hałasu. Dodatkowo ściany akustyczne konstrukcyjne muszą spełniać również wymagania dotyczące obciążeń pionowych i poziomych, stąd też obok dbałości o izolacyjność akustyczną, konieczne jest zapewnienie bezpieczeństwa konstrukcji.

Wskazówki dotyczące wyboru materiałów ściennych

Wymagania dotyczące izolacyjności akustycznej przegród są określone w normach. „Ciche” ściany najlepiej jest wykonywać z ciężkich materiałów ściennych, ponieważ im bardziej ściana jest masywna, tym trudniej wprawić ją w wibrację lub drgania. Najlepszym materiałem drobnowymiarowym do wykonywania tego typu ścian jest silikat. W przypadku ścian międzymieszkaniowych, ze względu na wymagania izolacyjności akustycznej R’A1>50dB, najlepiej wykonywać je z silikatowych bloczków o grubości 18 (typu A), 24, lub 25 cm. Rekomenduje się tutaj głownie bloczki o podwyższonej izolacyjności akustycznej oznaczone dodatkowo symbolem A.

Strefę pożarową stanowi budynek albo jego część oddzielona od innych budynków lub innych części budynku elementami oddzielenia przeciwpożarowego. Ściana przeciwogniowa to taka, która powinna zapewnić odpowiednią odporność ogniową pod kątem nośności ogniowej R, szczelności E oraz izolacyjności I (np. REI60, REI120, REI240). Odporność ogniowa jest definiowana jako minimalny czasokres wyrażany w minutach, w którym materiał budowlany sprosta wymaganiom normowym. Oznacza to, że jeśli dla materiału ściennego wyznaczono odporność ogniową na poziomie REI240, to przez minimum 240 minut pożaru zbudowana z niego ściana zachowa nośność, szczelność oraz izolacyjność ogniową.

Wskazówki dotyczące wyboru materiałów ściennych

Ściany przeciwogniowe można wykonać, na przykład z silikatu, oczywiście grubość tej przegrody zależy od stawianych jej wymagań odporności ogniowej. Kwestia projektowania przegród ogniowych regulowana jest w zatwierdzonej 14 lipca 2005 przez Polski Komitet Normalizacyjny normie PN-EN-1996-1-2:2010 Eurokod 6: Projektowanie konstrukcji murowych. Część 1-2: Reguły ogólne. Projektowanie konstrukcji na wypadek pożaru (publikacja: marzec 2010). W normie tej podano zasady projektowania konstrukcji ze względu na sytuację wyjątkową związaną z pożarem. Załącznik B do Eurokodu 6 przedstawia tabelaryczne wartości odporności ogniowej ścian murowanych, punkt N.B.2 dotyczy murów wykonanych z silikatowych elementów murowych zgodnych z EN 771-2.

Obok materiałów ściennych, niezwykle istotny jest również wybór odpowiedniej zaprawy. Zaprawy ogniotrwałe należą do grupy zapraw specjalnych i służą w zasadzie jedynie do murowania kształtek ogniotrwałych. W porównaniu z zaprawami zwykłymi zaprawy ogniotrwałe mają niższą wytrzymałość i przyczepność. Wykazują dużą wrażliwość na oddziaływanie wody opadowej, są jednak znacznie bardziej odporne na działanie wysokich temperatur, spalin i kwasów. Zaprawy takie zazwyczaj wytwarzają producenci cegieł i kształtek ogniotrwałych. Wyroby te są objęte zaleceniami przedmiotowych aprobat technicznych, dlatego też zaprawy ogniotrwałe należy przechowywać i stosować dokładnie według instrukcji producenta.